Gezondheid wereldreis? Zeker! Iedereen kent de horrorverhalen tijdens verjaardagen van kennissen of familie die tijdens een reis een ernstige ziekte opliepen. Ze vertellen het ene verhaal nog smakelijker dan het andere. Met effectieve voorzorgsmaatregelen en een beetje opletten kun gezondheidsrisico’s tijdens je reis flink beperken.
Ons lichaam past zich vrij snel aan de omstandigheden. Vaak al binnen een week is je lichaam gewend aan grote veranderingen in temperatuur, klimaat en hoogte. Het hangt ook af van je natuurlijke afweersysteem. Reizigers die erg schoon zijn in huis hebben doorgaans een lagere weerstand, want ze worden weinig blootgesteld aan virussen en bacteriën. Juist op reis tref je heel wat minder hygiënische omstandigheden aan. De bevolking zelf heeft vaak weerstand opgebouwd, maar voor reizigers geldt dat niet.
En dan is het verstandig meer aandacht te besteden aan je persoonlijke hygiëne, maar ook gezond te eten.Nog een ander aspect is dat ook vakantiestress de weerstand kan verlagen. Probeer voor vertrek dan ook een goede nachtrust te nemen en rust de dagen voor vertrek goed uit. Het reizen onderweg of naar je bestemming vergt vaak ook best energie. Een lange treinreis of een vermoeide bustrip pleegt een aanslag op je conditie. Een tip: maak de reis zo comfortabel mogelijk door ruimzittende kleding te dragen. Plan in de eerste twee of drie dagen na aankomst geen intensieve klim- of trektochten, zodat het lichaam op haar gemak kan acclimatiseren.
Gezondheid wereldreis
Tijdens het plannen van de reis is een realistische tijdsplanning belangrijk. Er komen nogal eens reizigers terug met het verhaal dat ze een langdurige busreis liever hadden verdeeld over meerdere dagen, maar dat het vanwege een krappe tijdsplanning niet kan. En dus is het goed om ergens langer over te doen dan gepland. Het zorgt voor rust en ontspanning. In alle reisgidsen van landen en streken staan de specifieke gezondheidsrisico’s duidelijk beschreven. Op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken staat actuele informatie over veel voorkomende ziekten. Begin minstens twee maanden voor vertrek met het verzamelen van deze gezondheidsinformatie, aangezien er (vooral in de zomer) wachttijden zijn om een afspraak te maken bij vaccinatieklinieken.
Daarnaast hebben sommige vaccinaties tijd nodig om in te werken. In veel landen buiten de Europese Unie moeten reizigers aantonen dat ze zijn ingeënt tegen bepaalde tropische ziekten. Als de vaccinatiedocumenten niet kloppen, heeft dat soms behoorlijke vertraging bij de douane tot gevolg. Sommige reizigers worden zelfs verplicht in quarantaine gesteld. In het internationaal erkende ‘gele boekje’ noteert de arts tegen welke ziekten is ingeënt en hoe lang deze vaccinaties geldig zijn.
Mocht je niet in groepsverband reizen en willen afwijken van de gebaande paden, is een EHBO-cursus vooraf aan te bevelen
Welke ziekten bedreigen de reiziger?
Voor avontuurlijke reizen naar Oost-Europese en (sub)tropische landen worden vaccinaties aangeraden tegen infectieziekten als difterie, tetanus, polio, hepatitis A, buiktyfus en gele koorts. Voor de virusinfectie dengue (knokkelkoorts) is nog geen vaccin beschikbaar. Deze ziekte wordt net als malaria overgebracht door muggen. Het is een griepachtige ziekte en kan soms dodelijk zijn. Muggen die dengue overbrengen, steken met name overdag, muggen die malaria overbrengen steken voornamelijk ’s nachts. Door vervuiling en verstedelijking neemt het aantal Aedes-muggen steeds meer toe. Deze muggen verspreiden het denguevirus.
Wat neem je mee
Medicijnen die je dagelijks nodig hebt, gaan voor op antibioticakuren die je mee neemt voor de zekerheid. Neem medicijnen altijd mee in je handbagage als je gaat vliegen. Op de site van Wijs op reis staat wat er allemaal in een reisapotheek hoort.
Wat kan er allemaal gebeuren
Er kan onderweg van alles gebeuren, dus hieronder volgt een beknopte samenvatting van de meest voorkomende ongemakken. Inclusief tips over wat je het beste kunt doen. In alle gevallen geldt dat je ook een beroep moet doen op de lokale gezondheidszorg. Zelfdokteren is riskant. Lokale doktoren zijn goed op de hoogte van actuele ontwikkelingen, en hebben meer ervaring met tropische ziekten. Kijk ook even op Veilig reizen, een ander hoofdstuk.
Onderkoeling: Lichte onderkoeling kenmerkt zich door trillen, gevoelloze ledematen en uitputting. Haal de licht onderkoelde persoon uit de wind of regen en vervang natte kleding door warme en droge kleding. Laat deze persoon warme dranken drinken (geen alcohol), en geef voedsel dat makkelijk verteert maar een hoge energiewaarde heeft (veel kilojoule). Laat het slachtoffer rustig opwarmen, en wrijf niet op de huid.
Uitdroging: Donkere urine in kleine hoeveelheden wijst op uitdroging, het wordt veroorzaakt door te weinig drinken en een te lage zoutspiegel. Bij lichamelijke inspanning in warme gebieden is het noodzakelijk om minstens zeven liter per dag te drinken. Vertrouw niet op het wegblijven van een dorstig gevoel. Extra zout door het eten helpt. Op Tropenreis artikelen kun je allerlei spullen bestellen op gezond te blijven tijdens je reis.
Oververhitting: Bij oververhitting werkt het lichaamseigen afkoelsysteem niet meer. De symptomen zijn een gevoel van algehele malaise, niet of weinig zweten, en een hoge lichaamstemperatuur (39 tot 41 graden Celsius). De huid is rood, er is een bonkende hoofdpijn en het slachtoffer kan verward en zelfs agressief zijn. Ziekenhuisopname is noodzakelijk. Als het slachtoffer nog bij bewustzijn is, moet hij drinken.
Prickly heat: Jeukende huiduitslag die wordt veroorzaakt doordat transpiratievocht onder de huid blijft zitten. Het helpt om verkoeling op te zoeken, veel te baden of te douchen, de huid goed te drogen en talkpoeder of speciale prickly heat poeder op de huid te smeren. Het gaat meestal na enkele dagen weer over.
Teken: De besmettingskans met de ziekte van Lyme is heel klein als een teek binnen 24 uur op de juiste manier wordt verwijderd en het wondje wordt ontsmet met alcohol. Besmetting met deze ziekte is te herkennen doordat rondom een onbehandelde beet binnen drie weken een rode vlek ontstaat. Hierna volgen klachten als hoofdpijn, koorts en uiteindelijk reumatische klachten. De ziekte is te behandelen met antibiotica. Teken kunnen ook een virus overbrengen dat hersenvliesontsteking veroorzaakt. De symptomen hiervan verschijnen binnen veertien dagen en komen overeen met griepachtige verschijnselen. Kijk ook even op Tekeninformatie overheid.
Zonnebrand: Langdurig zonnen kan niet alleen verbrandingen, maar ook ontstekingen, uitslag en koorts veroorzaken. Geef de huid de tijd om langzaam te wennen aan de temperatuur en de verhoogde dosis UV-straling. Zink crème of sun block is goed ter bescherming van extra gevoelige huid zoals de lippen en de neus. Aloe vera, calamine lotion of speciale after sun kan pijn na verbranding verminderen en de genezing versnellen.
Legionella: De bacterie die deze ziekte veroorzaakt, vermenigvuldigt zich in stilstaand (leiding-)water tussen de 25 en 25 graden Celsius. De eerste ziekteverschijnselen treden op na twee tot tien dagen. Het begint met hoofd- en spierpijn, gevolgd door longontsteking en hevige koorts. De ziekte is goed te behandelen door directe toediening van de juiste antibiotica.
SOA’s: Geslachtsziekten zoals gonorroe, syfilis, chlamydia, hepatitis B en hiv/aids komen in bepaalde gebieden vaker voor dan in Nederland. Condooms zijn niet in alle landen even gemakkelijk te verkrijgen, en de kwaliteit is niet altijd even goed.
Tot slot nog enkele algemene adviezen: op blote voeten lopen kan prettig aanvoelen, maar vooral in hoog gras weet je niet waar je in stapt. Door het dragen van sluitende kleding kun je voorkomen dat insecten erin kruipen. Zwemmen in stilstaand of langzaam stromend water kan gevaarlijk zijn in warmere gebieden omdat de bacteriën zich meer verspreiden en niet afgevoerd worden.
Wat doe je na thuiskomst
Ga voor de zekerheid even langs de huisarts als je in gebieden bent geweest met een verhoogd risico op malaria, of gebieden waar onlangs een nieuwe epidemie is uitgebroken (zoals de vogelpest in Azië). Er op tijd bij zijn, is altijd het beste. En je wilt niet degene zijn die een hele epidemie mee brengt naar Nederland.
Onderweg kun je heel wat ziekten oplopen. We geven een Top vijf van de meest voorkomende importziekten waar je mee te maken kunt krijgen:
1. reizigersdiarree symptomen: dunne ontlasting, krampen in de buik. duur: klachten duren drie tot vijf dagen. besmetting door: voedsel en drank. voorkomen: let erop dat voedsel goed is doorbakken, was zelf groenten en fruit met gebotteld water. behandeling: rusten en drinken van veel water, thee en vruchtensappen, eten van zoute crackers.
2. malaria symptomen: grieperig gevoel, (hoge) koorts, koude rillingen, spierpijn, hoofdpijn. duur: acht tot tien dagen na de steek door een besmette mug treden de eerste verschijnselen op. besmetting door: een steek door een besmette anopheles-mug. voorkomen: gebruik van profylaxe anti-malaria tabletten voor, tijdens en na de reis. behandeling: door arts of in ziekenhuis.
3. hepatitis A symptomen: algehele malaise, koorts, hoofdpijn, vermoeidheid, gebrek aan eetlust, misselijkheid en braken, pijn in de bovenbuik, diarree, gevolgd door donkere urine en lichtgekleurde ontlasting en vaak een gele verkleuring van de huid en het oogwit (geelzucht). duur: ziekte duurt vier tot zes weken. besmetting door: water en voedsel dat is besmet met ontlasting. voorkomen: bescherming tot twee maanden door middel van een eenmalige toediening van antistoffen of een bescherming langer dan tien jaar door middel van twee injecties met het vaccin. behandeling: er is geen behandeling met medicijnen, het is een kwestie van uitzieken.
4. buiktyfus symptomen: algehele malaise, buikpijn, koorts, onrustig, verward, diarree of verstopping, rode vlekken op de huid van borst en buik en een beslag op de tong. duur: klachten ontstaan na twee weken. besmetting door: water en voedsel dat is besmet met ontlasting. voorkomen: vaccinatie door middel van twee injecties met een tussenperiode van een maand. Of preventie door het innemen van capsules. behandeling: met antibiotica, veel drinken (water, thee) en rijst wordt goed verdragen.
5. tuberculose symptomen: verhoging en lichte hoest. Bij openbaring van de ziekte in een later stadium gaat de patiënt slijm opgeven bij hoesten en krijgt last van koorts, nachtzweten, vermoeidheid en gewichtsverlies. duur: klachten ontstaan na enkele weken, of soms zelfs later. besmetting door: inademen van druppeltjes die zijn verspreid door het hoesten van iemand die de ziekte heeft. voorkomen: proberen uit de buurt te blijven van mensen die veel hoesten. behandeling: met medicijnen, duurt een aantal maanden.