Wat is het verschil tussen paspoort en visum en identiteitskaart? Moet je een visum altijd van tevoren aanvragen in Nederland? In dit hoofdstuk geven wij je een kijkje achter de schermen.
Wat is het verschil tussen paspoort en identiteitskaart? Moet je een visum altijd van tevoren aanvragen in Nederland, of juist bij een ambassade in een ander land? En moet je je paspoort nou wel of niet afgeven aan die vriendelijke hosteleigenaar of norse politie-agent? In dit hoofdstuk geven wij je een kijkje achter de soms bureaucratische of ronduit corrupte schermen van reisdocumenten, kleurrijke stempels en visa.
Aanvragen van paspoort en visum
Je nieuwe paspoort vraag je aan bij de gemeente waar je officieel bent ingeschreven. Neem het oude paspoort mee, samen met één recente en duidelijke zwartwit of kleurenfoto van je gezicht die recht van voren is genomen. Laat dit doen bij een professionele fotograaf en niet in het hokje op het NS station. Denk eraan dat je checkt bij de ambassades van de te bereizen landen (telefonisch of via website) hoe lang het paspoort nog geldig is nadat je het land binnenreist. Veelal is dit zes maanden en kun je dus niet op reis met een paspoort dat nog maar enkele maanden geldig is. Controleer dit op tijd, want tegenwoordig duurt de aanvraag van een paspoort langer dan vroeger het geval was. Het aantal dagen van de aanvraag verschilt per gemeente, een spoedprocedure is mogelijk, maar gaat je aanzienlijk meer geld kosten.
De identiteitskaart
Hierover kunnen we kort zijn; als je buiten Europa gaat reizen, voldoet deze niet en heb je een paspoort nodig. De identiteitskaart is geldig in de volgende Europese landen: Andorra, België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië en Noord-Ierland inclusief de Kanaaleilanden), Ierland, Italië, Liechtenstein, Luxemburg, Malta, Monaco, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal (inclusief Madeira en de Azoren), San Marino, Spanje (inclusief de Canarische eilanden), Turkije, IJsland, Zweden, en Zwitserland. En sinds 1 mei 2004 ook in de nieuwe EU-landen Cyprus, Estland, Hongarije, Malta, Polen, Slovenië en Tsjechië. In de EU landen Letland, Litouwen en Slowakije is de kaart (nog) niet geldig!
Als je dit leest, ben je waarschijnlijk een (potentiële) wereldreiziger en wil je niet tot de algemene categorie toerist behoren. Maak dan ook niet de klassieke denkfout die nog dagelijks op Schiphol gemaakt wordt, namelijk dat het niet nodig zou zijn om je reisdocument mee te nemen als je naar één van de EU landen vliegt. Dit is wél nodig! En de Marechaussee maakt tegenwoordig nog maar weinig uitzonderingen voor mensen met verlopen paspoorten of visum. Het is wel mogelijk om een zogeheten noodpaspoort te krijgen, een laissez-passer, maar hou er rekening mee dat je zelf altijd verantwoordelijk bent en dus eventueel veel moet bijbetalen voor het document, voor een spoedprocedure bij gemeente of zelfs je vlucht mist. Details hierover zijn te vinden op de website van de Luchthaven Schiphol.
Visa
Met een visum wordt bij de overheid geregistreerd dat jij het betreffende land mag betreden. Beter bekend als de stempels of stickers – vroeger vaak postzegels – in je paspoort. Het is een middel om te registreren wie er allemaal het land binnenkomen en zo ook een kwaadwillende te ontmoedigen, maar ook om vreemde valuta te verkrijgen. Dat het zeker ook te maken heeft met de bilaterale verhoudingen tussen het land en het land van de reiziger maakte ik zelf mee bij de voorbeeld de net opengestelde grens in 1994 van Israël naar Jordanië. Op een gigantisch bord bij het douanekantoortje stonden de bedragen vermeld die betaald moest worden door de passanten uit de verschillende landen. Dat onze Zweedse reisgenoten meer moesten betalen dan wij was al enigszins vreemd, maar dat de Duitse reizigers minder dienden te betalen dan de Nederlanders was toch echt het summum.
Gelukkig voor de Nederlanders zijn de verhoudingen met de meeste landen goed en hoeven wij geen visa te hebben voor een kort verblijf of betalen we relatief weinig. Vergelijk dat maar eens met Amerikaanse reisgenoten! Een toeristenvisum is veelal een maand of drie maanden geldig. In sommige landen wordt van je verwacht dat je je moet melden bij de lokale politie (zeker bij een lang verblijf). Gelukkig is dit een uitstervende eis van regeringen. Er zijn verschillende visa: eenmalige, zogeheten multiple-entries en doorreisvisa. De eerste zijn geldig vanaf en tot en met de data die op de stempel staat en zijn eventueel te verlengen.
De tweede is wat duurder, maar geeft je de mogelijkheid meerdere keren op dat visum het land te bereizen of doorkruisen. Het derde visum geeft je alleen maar de mogelijkheid om via het land te reizen, wat vaak betekent dat je het vliegveld niet af mag. De Verenigde Staten zijn daarvan een goed voorbeeld.
Als je reis al helemaal vastligt door vliegtickets, kun je overwegen om alle visa voor de verschillende landen van tevoren bij de ambassades te regelen. Zeker als je niet al te lang reist of wat meer zekerheid wilt, is dit een goede optie. Visa kun je aanvragen bij de desbetreffende ambassade of bij een visumbureau. Beide opties nemen wat tijd in beslag, vergt vaak een reis naar Den Haag of Amsterdam (of België of Duitsland) en brengen uiteraard kosten met zich mee. Zie ook het hoofdstuk Kosten wereldreis
Zorg ervoor dat je goed geïnformeerd bent over wat je mee moet nemen naar de ambassade, (paspoort en één of twee pasfoto’s zeker) of je er kunt pinnen of alleen contant betalen, om jezelf extra reizen te besparen. Denk vooral aan de openingstijden, vaak moet je de papieren in de ochtend aanleveren en kan het paspoort mét visum het meteen – of enkele dagen later – in de middag ophalen. Probeer dan ook meerdere ambassades te combineren als je wat verder weg van de randstad woont.
Hou er ook rekening mee dat je paspoort soms zo’n vier dagen of langer daar blijft liggen en je in die tussentijd dus geen paspoort tot je beschikking hebt. Een visum kun je ook aanvragen via een gespecialiseerd bureau, dat dan tegen betaling de aanvraag voor je verzorgt. Ze kunnen ook een uitnodiging verzorgen als je in het land zou willen werken. Ook het reisbureau of de touroperator waar je je ticket of reis geboekt hebt, kan vaak een visum voor je verzorgen.
Indien je meer flexibiliteit wilt, is het zeker aan te bevelen alleen de hoognodige visa, bijvoorbeeld voor het eerste land van je reis, te regelen vanuit Nederland. Voor Iran duurt de aanvraag vier weken en als je over land via Iran wilt reizen, moet je het visum dus al in je bezit hebben. Controleer nog in Nederland waar de ambassades van een land zich wereldwijd bevinden, deze zijn veelal in de buurlanden van het betreffende land aanwezig en zodoende gemakkelijk te bereiken voordat je de grens gaat oversteken. Een aanvraag gaat dan net zo als hierboven voor Nederland beschreven, dus hou locatie, richtlijnen en openingstijden in de gaten. Neem een stapeltje pasfoto’s mee vanuit Nederland. Deze zijn vaak niet snel te maken in het buitenland als je ze nodig hebt.
Als je eenmaal met geldig paspoort en visum op zak aan het rondreizen bent, wil dat nog niet zeggen dat je gevrijwaard bent van corruptie of bureaucratie!
Paspoort en visum kwijtgeraakt?
Als je je paspoort bent verloren, ben je ook je visa kwijt. Beide documenten dien je dus opnieuw aan te vragen. Doe altijd aangifte bij de politie, zeker als het om diefstal of beroving gaat, maar ook in geval van verlies. Eventueel kun je ook bij de Nederlandse ambassade in het buitenland een verklaring van vermissing invullen. De ambassade kan een nieuw paspoort of laissez-passer voor je verzorgen. Dit laissez-passer is een noodpaspoort en dient bij terugkomst in Nederland te worden vervangen door een echt paspoort. Het document geldt alleen voor de duur van je reis. Over de mogelijkheden van het reizen naar meerdere landen met zo‘n noodpaspoort, als je het paspoort bijvoorbeeld in je eerste land bent kwijtgeraakt, geeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken geen uitsluitsel. Het ligt dus helemaal aan het land en aan de ambassade. Je zult altijd moeten bewijzen dat je bent wie je zegt dat je bent. Dit doe je het makkelijkst met een kopie van je paspoort. Tip is dan ook om niet alleen zelf een kopie van je eigen paspoort op zak te hebben, maar ook van die van je reisgenoot en hij/zij van jouw paspoort. Leg ook altijd een kopie bij familie/vrienden in Nederland neer, zodat zij die kunnen faxen indien je echt al je spullen kwijtbent.
Paspoort afgeven, wel of niet doen?
Je kent het vast wel, inchecken in het hostel en dan stopt de receptionist jouw kostbare paspoort ergens in een lade, totdat je weer uitcheckt en alles keurig betaald is. Mag dat zomaar? Nee, officieel niet! Op de achterflap van je paspoort staat in drie talen het volgende: “Dit paspoort is eigendom van de staat der Nederlanden. De houder is verplicht het paspoort zorgvuldig te bewaren. Het mag slechts ter beschikking van een derde worden gesteld, indien daartoe een wettelijke verplichting bestaat.” Je kunt dus bij twijfel altijd deze pagina aan de persoon laten zien. Of het je helpt is een tweede natuurlijk. Het kan dan van je worden verlangt om het bedrag vooruit te betalen, een grote som borg achter te laten (gebruik je credit card hiervoor!) of je kunt zelfs geweigerd worden.
Gebruik dus je gezonde verstand en kijk vooral goed waar het paspoort en visum eventueel opgeborgen wordt. Is dit een veilige kluis met twee sleutels en moet je je paspoort, eventueel tezamen met andere door jouw gewenste papieren in een enveloppe doen, door beide met handtekening getekend op een registratieformulier en met plakband eroverheen dichtgemaakt, dan is er in elk geval goed nagedacht over de veiligheid. Als het tezamen met andere paspoorten in een gammele la onder de receptiedesk wordt gedaan in een ruimte waar iedereen kan in en uit lopen, probeer dan met een smoes – bijvoorbeeld dat je elke dag travellers cheques wisselt of een visum gaat regelen – eronderuit te komen. Dus gebruik je gezonde reisverstand en dan kom je er wel.
Als het om een (on)bevoegd politie ambtenaar gaat, die je paspoort en visum inneemt en geld eist om het terug te krijgen, ligt de situatie moeilijker. Je móet dat paspoort terug hebben om verder te reizen. Vaak is het dan een afweging tussen beschikbare tijd, geld aanbieden en zielig doen. Je kunt ook zogenaamd of echt verontwaardigd worden, maar ga nooit schelden. Ook eventuele andere zaken waarmee je gecorrumpeerd kunt worden omdat je bijvoorbeeld weet dat het visum verlopen is, je auto gebreken heeft of je in een illegale taxi zit spelen een grote rol in een dergelijke situatie. Uiteindelijk draait het om macht en – helaas nog steeds – geld.
Bedenk dan dat vijf of tien dollar voor de persoon veel meer is dan voor jou. Gaat het om grotere bedragen omdat ze denken dat je dat ook wel kunt missen als rijke westerling, probeer dan aan te tonen dat je niet rijk bent door te wijzen op je rugzak, er letterlijk een nachtje over te slapen (zie ook bovenstaand verhaal) of een (namaak) studentenkaart te laten zien.
Visum verlopen
Als je visum verlopen is en je wilt nog langer blijven in het land, kun je bij de betreffende overheids- of gemeente-instelling een verlenging aanvragen. Dit is echter lang niet altijd mogelijk en hieraan zijn ook maximumverlengingen aan verbonden. Check dit altijd voordat je niet meer kan kiezen tussen verlengen of doorreizen of nog beter al bij aanschaf van het visum. Wat veel reizigers ook doen is aan het einde van de visumdatum even voor een paar dagen (of uren) naar een buurland reizen om bij terugkomst weer makkelijk een visum te krijgen. Zeker als het visum voor Nederlanders gratis is, is dit een eenvoudige en goedkope oplossing.